Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), çocuğun yaşamını tehdit eden bir olaya maruz kalması ya da tanıklık etmesi ile birlikte korku, çaresizlik, dehşete düşme gibi deneyimler sonucu ortaya çıkan, olayı yeniden yaşama, travmayı hatırlatacak her şeyden kaçınma, hatırlandığında da tepkisiz kalma ya da aşırı tepki vererek kaygı düzeyinde artma görülen bir stres bozukluğudur. Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri genellikle travmatik olaydan sonraki bir ay içerisinde ortaya çıkar, ancak bazı durumlarda aylarca bu tepkiler görülmeyebilir, tetikleyici unsur ile görülmeye başlanabilir. Travmanın niteliği, şiddeti; anne-babanın olaya ya da duruma verdiği tepki, duygu ve anlamlar, toplumun olayla ilgili temel değer yargıları, çocuğun kişilik yapısı, gelişim düzeyi, içinde bulunduğu ortam, travmanın çocuğun hayatında yarattığı değişiklikler, travmanın tekrarlanma olasılığı, beklentiler, koruyucu etkenler ve çocuğun yaşı gibi faktörler, bir travma sonrası TSSB oluşup oluşmamasını etkiler.
Travmatik olay sonrasında Travma Sonrası Stres Bozukluğu’na yol açan durumlar genellikle hiç beklenmeyen, ani, çocuğun kendisinin veya sevdiği birinin zarar görmesi gibi durumlardır. Bunlar;
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU YAŞAYAN ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN DAVRANIŞLAR.
Ölüm tehdidi veya ciddi yaralanmaya maruz kalma sebebiyle yoğun korku, çaresizlik ya da endişe hisleri.
Travmatik olayı anımsatan görüntüler ve düşünceler.
Travmatik olayla ilgili rüyalar görmek.
Sanki olay devam ediyor gibi illüzyonlar ya da flaşbekler ( sık sık olayı tekrar yaşıyor gibi görüntüler) görmek.
Travmatik olayı anımsatan şeylere maruz kaldığında yoğun stres altında kalmak.
Travmatik olayı sembolize eden iç ve dış olaylara maruz kaldığında psikolojik reaksiyon göstermek.
Travmatik olayla alakalı düşüncelerden, duygulardan ya da konuşmalardan kaçınmak.
Travmatik olayla alakalı kişilerden, mekanlardan ve aktivitelerden uzak durmak.
Travmatik olayın önemli yanlarını hatırlamada yetersizlik.
Daha önce katılmaktan hoşlandığı aktivitelere katılma ve ilgi duymada yetersizlik.
Başkalarından uzaklaşma hissi.
Sevgi dahil tüm duyguları ifade etmede yetersizlik.
Gelecekle alakalı karamsar ve kötü düşünceler.
Uyku bozukluğu.
Rahatsızlık ya da öfke patlamaları.
Konsantrasyon yetersizliği, dikkat eksikliği.
Akademik başarıda düşüş.
İştahsızlık, yeme bozuklukları
Regresif davranışlar (alt ıslatma, parmak emme vb.)
Aşırı tetikte olma hali.
Abartılı irkilme tepkisi.
Oyunlarının içeriğini değiştirme, sürekli yaşadığı travmatik olayı veya bu olayın değişik yönlerini içeren oyunlar oynama.
Belirtilerin bir aydan fazla süredir görülmesi.
Üzüntü ya da suçluluk etkisi ve diğer depresyon belirtileri.
Sözel olarak ya da fiziksel olarak şiddet tehditleri ya da şiddet içeren davranışlar görülmektedir.
TSSB YAŞAYAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM...
Travmaya çocuğun ebeveynlerinin ve çevresinin verdiği tepkileri ve yaklaşımı değerlendirilmeli. Ebeveynlerin olumsuz tutumu ya da duyguları, toplumun atıfları bazen travmanın kendisinden daha fazla travmatize edici olabilmektedir.
Her çocuğun travmatik olay sonrası yaşama tekrardan uyum süresine gereksinimleri vardır. Bu süreçte anne babanın sevgisine, anlayışına ve desteğine daha çok ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuza olduğundan daha fazla zaman ayırmanız gerekebilir.
Günlük yaşam rutininizi koruyun. Bu süreçte yaşamınızda değişiklikler yapmayın.
Çocuğunuz hazır olduğunda yaşadıkları ve hissettikleri hakkında konuşun. Çocuğunuz henüz duygu ve düşüncelerini paylaşmaya hazır değil ise onu zorlamayın ve sabırlı olun.
Çocuğunuza kendisini ifade edebileceği alternatif alanlar sunmanız önemlidir (resim çizmek, şarkı söylemek, oyun oynamak, günlük yazmak gibi.)
Çocuğunuzun yaşına uygun seçimleri kendisinin yapmasına izin verin. Travmatik olay ile kontrolünü kaybettiğini hisseden çocuk için hayatındaki seçimleri yapabildiğini, kontrolün kendisinde olduğunu görmesi iyi gelecektir.
Çocuğunuza yaşanılan olayda onun suçu olmadığını söyleyin. Çocuğunuz ile konuşurken suçlayıcı bir dil kullanmamaya çalışın.
Çocuğunuzun regresif davranışlarını eleştirmeyin, kızmayın.
Aynı zamanda travmatik olaydan siz de etkilenmiş olabilirsiniz, bu duruma dikkat edin. Ebeveyni olarak siz sağlıklı olduğunuz takdirde ancak çocuğunuza iyi bir şekilde destek olabilirsiniz.