Bilgi ve İletişim Hattı 0332 265 35 43
Makaleler

ÖZGÜL FOBİ

Kan, örümcek veya fare görmek, iğne olmak, insanlarla tanışmak, topluluk önünde konuşmak, yüksekte veya dar alanda bulunmak gibi yaygın korkular, çok yoğun korkulara dönüştüğü zaman fobi olarak adlandırılır. Fobi, nesne veya durumun oluşturduğu tehlikeyle orantısız olan, yoğun, aşırı ve mantık dışı bir korku ile karakterize edilen bir kaygı bozukluğudur. Beraberinde yüksek fizyolojik uyarıma yol açan bu yoğun korku yüzünden kişi, korku olayından kaçınmak için elinden geleni yapar. Eğer korkulan olaydan kaçılamıyorsa kişi yoğun kaygı hisseder. Fobi sahibi bireylerin birçoğu fobi başlangıcını belli travmatik olaylara bağlayabildiği için, birçok fobi koşullanma veya bir şey karşısında korku gösteren başka bir kişinin gözlenmesi yoluyla öğrenilmiştir. Ancak, fobi sahibi kişilerin bir kısmı da, fobinin başlangıç sebebini hatırlayamadığı için fobilerin başka sebepleri de olabilir. Sosyal fobi, özgül fobi ve agorafobi en yaygın fobilerdendir. Bu fobiler ortaya çıktıktan sonra oldukça kalıcı hale gelir ve tedavi edilmediği takdirde yıllarca devam edebilir.

ÖZGÜL FOBİ

Daha önce basit fobi olarak adlandırılan özgül fobiler, belli bir nesne veya durumun (yükseklik, kan görmek, örümcek, iğne olmak) beklenmesi veya maruz kalınması tarafından tetiklenen belirgin, sürekli ve mantık dışı korkular ile karakterize edilir. Klinik uygulamalarda en sık görülen fobilerin arasında hayvan korkusu, yükseklik korkusu, kapalı kalma korkusu, yaralanma ve kan korkusu ve uçma korkusu bulunmaktadır. Özgül korkuların içeriği ve sıklığı kültürlere göre değişiklik gösteriyor. Örneğin, ruh ve hayalet korkusu birçok kültürde görülüyor ancak korkunun aşırı ve mantık dışı hale gelmesi ile fobi haline dönüşüyor. Özgül fobinin DSM-4 tanı kriterleri şu şekildedir:

  1. Özgül bir nesne ya da durumun (örn. Uçakla seyahat etme, yüksek yerler, hayvanlar, enjeksiyon yapılması, kan görme) varlığı ya da böyle bir durumla karşılaşacak olma beklentisi ile başlayan, aşırı ya da anlamsız, belirgin ve sürekli korku.
  2. Fobik uyaranla karşılaşma hemen her zaman birden başlayan bir anksiyete tepkisi doğurur, bu da duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösterilen bir Panik Atağı biçimini alabilir. Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk gösterme, donakalma, sıkıca sarılma olarak dışavurulabilir.
  3. Kişi korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Çocuklarda bu özellik bulunmayabilir.
  4. Fobik durum(lar)dan kaçınılır ya da yoğun anksiyete ya da sıkıntıyla bun(lar)a katlanılır.
  5. Kaçınma, anksiyöz beklenti ya da korkulan durum(lar)da sıkıntı duyma, kişinin olağan günlük işlerini mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini bozar ya da fobi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı vardır.
  6. 18 yaşının altındaki kişilerde süresi en az altı aydır.
  7. Özgül bir nesne ya da duruma eşlik eden anksiyete, Panik atakları ya da fobik kaçınma, ObsesifKompulsif Bozukluk (örn. Bulaşma ile iligili obsesyonu olan birinin kir ve pislikten kaçınması), Travma Sonrası Stres Bozukluğu (örn. Ağır bir stres etkenine eşlik eden uyaranlardan kaçınma), Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu (örn. Okula gitmekten kaçınma), Sosyal Fobi (örn.utanacak olma korkusu yüzünden toplumsal durumlardan kaçınma), Agorafobi ile birlikte Panik Bozukluğu ya da Panik Bozuluğu Öyküsü Olmadan Agorafobi gibi başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz.

Hayvan Tipi: Korkuyu hayvanlar ya da böcekler başlatıyorsa.Bu alt tip genellikle çocuklukta başlar.

Doğal Çevre Tipi: Korkuyu, fırtına, yüksek yerler ya da su gibi doğal çevredeki nesneler başlatıyorsa. Bu alt tip genellikle çocuklukta başlar.

Kan-Enjeksiyon-Yara Tipi: Korkuyu, kan, yara görme ya da enjeksiyon, diğer bir tıbbi işlem yapılması başlatıyorsa. Bu alt tip ileri derecede aileseldir ve çoğu zaman güçlü bir vazovagal tepki ile belirlidir.

Durumsal Tip: Korkuyu, toplu taşıma araçlarında bulunma, tüneller, köprüler, asansörler, uçakla uçma, araba kullanma ya da kapalı yerler gibi özgül bir durum başlatıyorsa. Bu alt tipin başlangıç yaşı dağılımı iki kez doruğa ulaşır; birinci doruk çocuklukta, diğer doruk yirmili yaşların ortalarında olur. Bu alt tip, cinsiyetler arası oran, bazı ailelerde çok daha fazla görülme ve başlangıç yaşı özellikleriyle Agorafobi ile Birlikte Panik Bozukluğuna benzerlik göstermektedir.

Diğer Tip: Korkuyu diğer uyaranlar başlatıyorsa. Bu uyaranlar, soluğun kesilmesinden, kusmaktan ya da bir hastalığa yakalanmaktan korkmaya neden olabilir; “boşluk” fobisi (yani kişi duvarlardan ya da diğer fiziksel destek kaynaklarından uzak durursa aşağı düşecek olmaktan korkar) ve çocukların yüksek seslerden ya da özel giysili masal kahramanlarından korkması.

FOBİLERİN TEDAVİSİ

Çoğu fobi terapi yardımı olmadan geçmez, fobilerin tedavisinde psikoterapi veya hem ilaç hem de psikoterapinin birlikteliğinden oluşan tedavi yöntemleri uygulanarak fobilerle başa çıkılabilmektedir.

Hızlı İletişim
Numaranızı Bırakın,
Sizi Arayalım
Gizle