Sosyal Anksiyete (kaygı) Bozukluğu ya da sık kullanılan adıyla Sosyal Fobi bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı düşüncesi ve bu konuda belirgin ve sürekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur.Sosyal anksiyete bozukluğu görülen çocuklar için yapılan tedavi taleplerinde sosyal soyutlanma, sınıftaki konuşmalara katılmama, ya da okulda herhangi bir durumda bariz bir şekilde iletişimi reddetme doğrultusunda okuldaki yetkililer anne babaya çocuklarını kontrol ettirmelerini söylerler. İlk aşamalarda yanıltıcı bir şekilde sessiz ve uyumlu bir çocuk intibasını verir,fakat aslında çocuk sessizlik içerisinde acı çekmektedir ve çaresiz bir şekilde lüzumsuz her türlü ilgiden kaçmaktadır.
DSM-V TANI KRİTERLERİ
Not: Çocuklarda kaygı, yaşıtlarının olduğu ortamlarda ortaya çıkmalı ve yalnızca erişkinlerin olduğu etkileşmeler sırasında açığa çıkmamalıdır.
B. Kişi, olumsuz olarak değerlendirilebilecek bir şekilde davranmaktan ya da kaygı duyduğuna ilişkin belirtiler göstermekten korkar ( küçük düşeceği ya da utanç duyacaği bir biçimde; başkalarınca dışlanacağı ya da başkalarının kırılmasına yol açacak bir biçimde).
C. Söz konusu toplumsal durumlar, neredeyse her zaman, korku ya da kaygı doğurur.
D. Söz konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da kaygı ile bunlara katlanılır.
E. Duyulan korku ya da kaygı, söz konusu toplumsal ortamlarda çekinilen duruma göre ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.
F. Korku, kaygı ya da kaçınma sürekli bir durumdur, 6 ay veya daha uzun sürer.
G. Korku, kaygı ya da kaçınma klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
H. Korku, kaygı ya da kaçınma bir maddenin (örn. Kötüye kullanılabilen bir madde, bir ilaç) ya da başka bir sağlık durumunun fizyoloji ile ilgili etkilerine bağlanamaz.
I. Korku, kaygı ya da kaçınma, panik bozukluğu, beden algısı bozukluğu ya da otizm açılımı kapsamında bozukluk gibi başka bir ruhsal bozukla daha iyi açıklanamaz.
J. Sağlığı ilgilendiren başka bir durum varsa ( örn. Parkinson hastalığı, şişmanlık, yanık ya da yaralanmadan kaynaklanan biçimsel bozukluk), korku, kaygı ya da kaçınma bu durumla açıkça ilişkisizdir ya da aşırı bir düzeydedir.
İLİŞKİLİ GÖRÜNÜMLER
Sosyal Anksiyete Bozukluğu nadiren tek başına görülen bir hastalıktır ve genellikle diğer anksiyete bozuklukları, duygudurum bozuklukları ve madde bağımlılığı ile birlikte seyreder. SAB tanısı konulan çocuk ve gençler normal akranlarına göre daha yoğun depresif ruh hali, anksiyete sorunları yaşarlar ve daha düşük seviyede bilişsel algılama becerilerine sahiptirler. (Albano,Chorpita ve Barlow, 2003) SAB hastaları akranlarına göre daha yalnızdırlar ve daha az arkadaşları vardır. Sonuç olarak gençlerdeki sosyal fobinin olumsuz etkileri, her alandaki işlevselliklerine yayılmaktadır.
ETİYOLOJİK MEKANİZMALAR
1.Kalıtım ve Mizaç (Biyolojik Faktörler) : Kalıtım ve mizaç gibi biyolojik faktörlerin sosyal fobiye yönelik yatkınlığa sebep olduğunu savunan kapsamlı bir literatüre dayanan deneysel bulgulara dayanmaktadır.
2. Ebeveyn Tutumları : Baskıcı, aşırı koruyucu ve konrolcü, mükemmeliyetçi ebeveyn tutumları çocukta sosyal anksiyete olmasında risk faktör olduğu kanıtlanmıştır.
3. Çevresel Etmenler: Akranlarla ya da çocuğun çevresinde yaşanan olumsuz tecrübeler ve tehdit içeren uyarıcılara karşı gelişen koşullanma da sosyal anksiyete bozukluğunun oluşmasında sıklıkla rol almaktadır.
BAŞLANGIÇ VE GELİŞİM SÜRECİ
Klinik seviyede olmayan sosyal anksiyete vakaları, her yaş grubundan bireylerde, çeşitli biçimlerde görülebilir. Ancak belli bir gelişim evresinde sosyal anksiyete seviyesi yükselir.
• 3 yaş öncesinde, örneğin yürümeye yeni başlayan çocuğa yeni bir insan tanıştırıldığında
• Okul öncesi dönemde kreş ya da okula başlarken
• Orta çocukluk evresinde akran grupları dalga geçme davranışları olduğunda
• Ergenlikte bağımsız işlevsellik, girişkenlik, uzun vadeli sosyal ilişkiler kurma, karşı cinsle ilişkilerin başlaması , uzun vadede kariyer hedeflerinin belirlenmesi gibi gelişimsel görev beklentilerinde.
UZUN VADELİ SONUÇLARI
Sosyal Anksiyete Bozukluğu her yaşta başlayabilmekte ve zaman içerisinde daha ciddi ve geniş çaplı bozukluklara sebep olmaktadır. SAB hastalarının yaşlarının gereği olan gelişim işlevlerini yerine getirmedikleri, dolayısıyla bağımsız işlevsellik kazanamadıkları ileri sürülmüştür. Yerine getirilemeyen gelişim görevleri aşağıdaki sonuçlara yol açmaktadır:
• Geç evlilik ya da evlilikte uzun süre istikrar sağlanamaması, iş hayatında problemler yaşama
KLİNİK GÖRÜŞME
Klinik Görüşmede kullanılabilecek ölçekler aşağıda belirtilmiştir:
• Anksiyete Bozuklukları için Görüşme Ölçeği; Çocuk versiyonu (7-17 yaş)
• Çocuklar için Çok Boyutlu Anksiyete Ölçeği
• Çocuklar için Korku değerlendirme programı
• Çocuklar için Sosyal Fobi ve Anksiyete Envanteri
• Çocuklar için Sosyal Anksiyete Ölçeği
TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Bilişsel Davranışçı Terapinin Sosyal Anksiyete Bozukluklarının tedavisinde en etkili yöntem olduğu araştırmalarca kanıtlanmıştır. Ergenlik Dönemi Sosyal Fobisi için Bilişsel Davranışçı grup tedavisinin olumlu etkileri deneylerle kanıtlanmıştır.Tedavi programının özgül bileşenleri arasında; psikoeğitim, beceri eğitimleri(sosyal beceriler,bilişsel yeniden yapılandırma, sorun çözme) ve davranışçı maruz bırakma teknikleri yer almaktadır. Grup terapisi ; 16 seans olmak üzere 1-8 seanslar ; Beceri eğitim modülleri ,9-16 seanslar ; Davranışçı maruz bırakma teknikleri kullanılır. Bireysel Terapilerde de maruz bırakma tekniği sıklıkla kullanılır. Basit görevlerden daha zorlu görevlere doğru ilerlenir. Danışan kendisine verilen kapalı zarfı açar. Bu zarfta danışanın açık alanlarda yerine getirmesi gereken 30 dk.lık görevler yazılıdır. Ev ödevleri ile sürece devam edilir.