Çocuklar ahlak kavramı ile doğmazlar. Bunu sosyal normlar aracılığı ile çevrelerinden öğrenirler. Genellikle ebeveynlerin davranışlarını izlerler, onların sorunlarla başa çıkmada kullandığı stratejileri kullanırlar.
Çocuk 3 yaş civarı yalan söylemeye başlar diyebiliriz. Bu dönemde çocuk, hayatta kalmak için bağımlı olduğu ebeveynle arasındaki iletişimde oluşan herhangi bir gerginlikten korkar. Örneğin, '’Vazoyu sen mi kırdın?’’ sözünde, o sesteki gerginliği hisseder ve '’Hayır, ben yapmadım!’’ gibi bir yanıtla aslında ilişkiyi tekrar güvenli ve sakin bir hale sokmak isterler.
4-6 yaş civarı yalan söyleme davranışında belirgin bir artış görülür. Çocukta gerçek ve hayal dünyası birbirinden net olarak ayrılmamıştır. Oyunlarına, hayali sözcükler ve hayali arkadaşlar katabilirler. Bu süreç aslında yaratıcılığın da gelişmeye başladığını gösterir.
5-10 yaş arası aşamalı olarak yalan kavramı kafada şekillenmeye başlar. Yetişkinlerin de örnek olması ve uyarıları ile dürüstlük ya da tam tersi bir algı kazanmaya başlarlar.
11 yaş üstü çocukların ise doğru ve yalanı ayırt etmesi artık mümkündür. Soyut gelişim sürecine girmiş olduklarından ahlak kavramını anlamaya başlayabilirler.
ÇOCUKLAR NE ZAMAN YALAN SÖYLER?
Hata yaptıklarında (Savunma yalanları)
Çocuk, kırmaması gereken bir vazoyu kırmış, hemen '’Ben yapmadım!’’ diyerek annenin öfkesinden kaçınmaya çalışır. Anne genellikle daha fazla öfkelenir ve bu durumda sorunların boyutu büyüt. Çocuk yalan söylediği için anne daha fazla öfkelenir ve anne daha fazla öfkelendiği için çocuk daha fazla yalan söyler.
Korku
Eğer çocuk sevgi dolu ve kabullenici bir ortamda yetişmediyse, ebeveynler tarafından cezalandırılıyor, çok fazla eleştiriliyorsa ya da sevgisiz bırakıldıysa, çocuk yalan söyleme eğiliminde bu kötü durumlardan kaçınacaktır.
Sorumluluklardan kaçmak
'’Ödevini yaptın mı?’’ gibi bir soruya '’Yaptım.’’ şeklinde yanıt verebilir. Aslında ödevi yapmamıştır ancak bu sorumluluktan kaçmak istiyordur.
Bir arkadaş grubuna dahil olmak/ Beğeni toplamak/ İlgi çekmek
'’Bizim kırmızı arabamız var.’’ Şeklinde konuşan bir arkadaşına '’Bizim üç tane kırmızı arabamız var.’’ Diyerek onu etkilemek isteyebilir. Hikayeleri daha ilginç bir hale getirmek için yapabilir. (Konfabulasyon)
Taklit yalanlar
Çocuk, anne babasının yalan söylediği durumları model alıyor olabilir. Örneğin, babasının işe gitmemek için işyerini arayıp '’Hastayım’’ dediği durumu örnek alabilir ve çocuk da bunun uygun olduğunu düşünebilir.